* مطابق ماده ۱۹۰ قانون مدنی، شرايط اساسي صحت معامله عبارتند از:
۱- قصد طرفين و رضاي آن‌ها،
۲- اهليت طرفين،
۳- موضوع معين كه مورد معامله باشد،
۴- مشروعيت جهت معامله.
* اولین شرط از شرایط اساسی معاملات، اراده می باشد که همان قصد و رضای طرفین است.
* مطابق ماده 191 قانون مدنی تحقق عقد به قصد انشاء است به شرطی که ابراز شود. بنابراین آن چه عقد را می سازد اراده باطنی طرفین است مشروط بر این که ابراز و اظهار شود.
* منظور از اراده ای که در ماده 191 قانون مدنی به عنوان عامل تحقق بخش عقد از آن یاد شده است، اراده درونی و واقعی است نه اراده ظاهری و صوری.
* فقدان قصد موجب بطلان عقد است (ماده 191 قانون مدنی).
* فقدان رضا موجب عدم نفوذ است (ماده 209 قانون مدنی).
* قصد انشاء در ماده 191 به معنای نیت ایجاد عقد است یعنی اراده باطنی یا درونی.
* معامله انسان مست و بی هوش به دلیل فقدان قصد باطل است (ماده 195 قانون مدنی).
* به تصریح ماده 191 قانون مدنی، برای محقق شدن عقد، اراده باید اعلام شود بنابراین سکوت به تنهایی کافی نیست مگر همراه با قرینه باشد.
* هنگام تغایر بین اراده باطنی (واقعی) و ظاهری (انشایی)، عقد تابع اراده باطنی است. پس آنچه عقد را می سازد قصد انشاء است و اعلام اراده فقط شرط ایجاد عقد است. با وجود این، برای حفظ نظم در معاملات، ملاک تشخیص اراده افراد همان الفاظ است، مگر این که خلاف آن ثابت شود.
* اعلان اراده، شرط ساختن عقد است (ماده 191 قانون مدنی)
* اقسام ایجاب:
1- خاص: مخاطب ایجاب، مشخص است به گونه ای که اگر فرد دیگری به جای او قبول کند عقد واقع نمی شود
2- عام: مخاطب ایجاب، مشخص نیست بلکه هر فردی می تواند آن را قبول کند.
3- ایجاب مدت دار: این نوع ایجاب بر اساس نظریه ی «پیش قرارداد» الزام آور بوده و قابل رجوع نیست.
4- ایجاب بدون مدت: در این نوع ایجاب، پیشنهاد کننده قبل از قبول می تواند از ایجاب خود رجوع کند.
* طبق نظریه «پیش قرارداد» ایجاب کننده با تعیین مهلت برای ایجاب، در واقع متعهد می شود تا پایان مهلت بر ایجاب خود باقی بماند و منصرف نشود
* شرایط قبول:
1- مطلق بودن: قبول، باید بدون قید و شرط بیان شود.
2- قبول مسبوق به رد نباشد.
3- توالی عرفی میان ایجاب و قبول: قبول باید زمانی انجام شود که ایجاب کننده عرفاً بر پیشنهاد خود باقی باشد (وحدت ملاک 1065 قانون مدنی).
4- لزوم بقای اهلیت موجب در زمان قبول: ایجاب با حجر موجب یا فوت او از بین می رود.
5- قبول باید از ناحیه شخص مخاطب صورت گیرد و قبول شخص دیگر نمی تواند با ایجاب ترکیب شود مگر از قرائن مشخص شود که ایجاب عام است.
6- قبول باید در زمانی صورت گیرد که مدت ایجاب منقضی نشده باشد.
7- منطبق بودن ایجاب بر قبول: اراده طرفین عقد باید بر هم منطبق باشد به گونه ای که قبول کننده باید همان چیزی را قبول کند که ایجاب کننده اراده کرده است (ماده 194 قانون مدنی).
* ایجاب قائم به موجب است پس با فوت او از بین می رود.
* عدول از ایجاب ممکن است مگر ایجاب کننده تعهد به نگهداری آن نموده باشد که از آن به «ایجاب ملزم» یاد می شود.
* در حقوق ایران اصل بر این است که وسیله ی بیان اراده موضوعیت ندارد بلکه هر چیزی که دلالت بر قصد کند کافی است بنابراین عقد با لفظ، نوشته، عمل، اشاره ... و حتی با معاطات واقع می شود (ماده 192 قانون مدنی) مگر در مواردی که الفاظ خاصی لازم است مانند نکاح و طلاق (ماده 1062 و 1134 قانون مدنی).
* عقد معاطاتی یعنی انشاء معامله به وسیله عملی که مبیّن قصد و رضا باشد مانند قبض و اقباض صحیح است مگر در موارد خاص مانند نکاح، انتقال ملک ثبت شده و انتقال سرقفلی.
* اصل این است که هرکس برای خودش معامله می کند و کسی که ادعای نمایندگی از شخص ثالث را دارد باید اثبات کند (ماده 196 قانون مدنی). این مدعی حسب مورد ممکن است اصیل (موکل) یا نماینده باشد.
* طبق ماده 196 قانون مدنی: 1- نماینده به نمایندگی خود تصریح کند: فقط اصیل (موکل) در برابر طرف قرارداد مسئولیت خواهد داشت 2- نماینده به نمایندگی خود تصریح نکند: طرف مقابل می تواند هم به اصیل (موکل) و هم به نماینده رجوع کند.
* معامله با خود علی الاصول صحیح است بنابراین معامله ولی قهری و وصی با اموال مولی علیه صحیح است.
* معامله با خود استثنائاً در برخی موارد باطل یا غیر نافذ است:
1- باطل: معامله قیم و امین از طرف مولی علیه (وحدت ملاک ماده 1240 قانون مدنی).
قیم نمی تواند مال مولی علیه را برای خود بخرد یا مال خود را به او بفروشد (ماده 1240 قانون مدنی).
2- غیر نافذ: وکالت در نکاح یا غیر نکاح، اعم از این که عام باشد یا مطلق (ماده 1072 قانون مدنی).
* محل انعقاد عقد: محلی که آخرین جزء عقد (قبول یا قبض) در آن جا واقع شود.
* در عقود مکاتبه ای (عقد غائبین یا عقد از راه دور)، نظریه ی «اعلام قبول» پذیرفته شده است و نظریه ی «ارسال قبول» موضوعیت ندارد بلکه تنها کاشف از اعلام است.